Biesiada u hrabiny Kotłubaj

"Biesiada u hrabiny Kotłubaj Gombrowicza (opublikowana po raz pierwszy w 1933r. we wczesnym tomie opowiadań Pamiętnik z okresu dojrzewania) smakuje dziś tak, jak w różnych częściach świata smakuje w naszych czasach kalafior. W Polsce, wyhodowany na grządce w słońcu, potrafi być wciąż aromatyczny i rozkosznie smaczny, zaś w Islandii albo w Kalifornii, odżywiony nawozami i ścięty jeszcze niedojrzały, może zaoferować  tylko suchotnicze rumieńce i wodnisty smak. Bogactwo znaczeń w oryginale groteski Gombrowicza, wyrosłe z wieków polskiej tradycji traci na żywotności w obszarach obcego języka, gdzie hasło w rodzaju :orzeł biały" lub nazwisko księcia Józefa Poniatowskiego nie budzą patriotycznych emocji, i gdzie idea wyrzeczenia nie jest tak oczywista (w dobie panującego wegetarianizmu!) jak w katolickim obyczaju postnych piątków.
Pomimo tego rodzaju niedosytów, talent autora zostawia jeszcze wiele smaków nie zmąconych w tej biesiadzie. Kontrast aspiracji młodzieńca ze sfery niższej spotęgowany jest ekstatyczną wizją arystokracji, w momencie konfrontacji z trywialnością jej życia staje się probierzem postaw i działa jak efekt krzywego zwierciadła. Sensacyjny motyw zagłodzonego wieśniaka - Bolka Kalafiora, poprzez zbieżność nazwiska z nazwą głównej potrawy biesiady, wzmaga napięcie dramatyczne i dodaje element grozy (demaskując tym samym okrucieństwo arystokratów). Groteska Gombrowicza może być też interpretowana jako zapowiedź albo szkic do późniejszego dramatu "Iwona, księżniczka Burgunda", w którym, podobnie jak Narrator w salonie hrabiny Kotłubaj, Iwona - rozlazła, apatyczna i trwożliwa wznieca na dworze królewskim degrengoladę i rozkład. Ale to są te najbardziej jadowite smaki uczty kalafiorowej u hrabiny Kotłubaj".

Anna Krajewska - Wieczorek